ΜΟΣΟΥΛΗ

Η Μοσούλη φαίνεται μακρινή ιστορία για την Ευρώπη του Διαφωτισμού.

Στην Bebelplatz του Βερολίνου υπάρχει ένα λιτό στην εκτέλεση, συγκλονιστικό στον συμβολισμό του μνημείο: μια εγκιβωτισμένη στο έδαφος βιβλιοθήκη με γυμνά ράφια που θα χωρούσαν 20.000 βιβλία. Δεν είναι εύκολο να τη δεις. Πρέπει να αναζητήσεις πάνω στο πλακόστρωτο της πλατείας ένα άνοιγμα, όχι μεγάλο, καλυμμένο με γυαλί, ως «είσοδο» στην υπόγεια κατασκευή (δημιουργία του Micha Ullman). Σε μια πλακέτα είναι χαραγμένα τα λόγια του Γερμανοεβραίου ποιητή του 19ου αιώνα Χάινριχ Χάινε: «Αυτό ήταν μόνο η αρχή· εκεί όπου καίγονται βιβλία, στο τέλος καίγονται και άνθρωποι».

Το έργο κρατάει ζωντανή τη μνήμη της 10ης Μαΐου 1933, όταν, σε αυτήν την πλατεία, της Οπερας του Βερολίνου, Γερμανοί φοιτητές συγκέντρωσαν και έκαψαν πάνω από 20.000 βιβλία, τα οποία περιείχαν, κατά την κρίση τους, ιδέες αντίθετες προς τα ναζιστικά και γερμανικά ιδεώδη. Προχθές, η είδηση ότι οι τζιχαντιστές λεηλάτησαν βιβλιοθήκες της Μοσούλης, καίγοντας χιλιάδες –ίσως και πάνω από 100.000– βιβλία, χειρόγραφα και χάρτες, μεταξύ των οποίων και σπάνια κειμήλια από το θησαυροφυλάκιο της ανθρώπινης γνώσης, έκανε τον γύρο του κόσμου. Σύμφωνα με πηγές της βρετανικής εφημερίδας «Independent» («Κ» 26/2) «μαχητές του ISIS εφόρμησαν στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Μοσούλης και άναψαν μια τεράστια πυρά, όπου παρέδωσαν επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου κείμενα, προκαλώντας φρίκη στους παρευρισκόμενους φοιτητές». Χθες το απόγευμα στην ιστοσελίδα του A.P. (Associated Press) αναρτήθηκε ένα βίντεο στο οποίο εμφανίζονται μαχητές του ISIS να καταστρέφουν ανεκτίμητες αρχαιότητες στη Μοσούλη (αρχαία Νινευί). Οι σκηνές του βανδαλισμού συνοδεύονται από ένα τραγούδι θρησκευτικού - πατριωτικού περιεχομένου και μια φωνή που προφανώς καταγγέλλει, επιτίθεται, δαιμονοποιεί, «εξηγεί» - ποιος ξέρει; Ο τόνος της και το ύφος της δεν απείχε πάντως από δεκάδες παρόμοια παραληρήματα που έχουμε παρακολουθήσει ως τηλεθεατές σε σκηνές αποκεφαλισμών ομήρων και άλλων αποτρόπαιων πράξεων. Στην πρώτη εικόνα του βίντεο, το άγαλμα κάποιας ασσυριακής (;) θεότητας είναι τυλιγμένο σε πλαστικό. Το αποκαλύπτουν και με σφυριά το συνθλίβουν, μαζί με άλλα εκθέματα ενός πολιτισμού της Μεσοποταμίας, που ήκμασε τον 7ο - 8ο π.Χ. αιώνα. Οι κινήσεις των καταστροφέων είναι μεθοδικές και, παρά το μένος τους, μάλλον αδιάφορες, σαν να κατεδαφίζουν κάποιο ετοιμόρροπο σπίτι.

Το μόνο που δεν προέβλεψε ο Χάινριχ Χάινε (το 1821) ήταν ότι στις θηριωδίες του 21ου αιώνα το κάψιμο ανθρώπων θα προηγείτο των βιβλίων. Πριν από τρεις εβδομάδες οι τζιχαντιστές έκαψαν ζωντανό Ιορδανό πιλότο που κρατούσαν όμηρο. Αλλά σε αυτό το μακελειό που εξελίσσεται εδώ και καιρό, με πολλούς μαχητές να είναι παιδιά δυτικών κοινωνιών, είναι δύσκολο να βρεθούν αναφορές. Οχι γιατί τα γεγονότα είναι πρωτοφανέρωτα στην ιστορία της ανθρωπότητας (αλίμονο)· εκείνο που πολλαπλασιάζει τον αντίκτυπο είναι η τεχνολογία. Η δυνατότητα να απαθανατίζεται η σφαγή, ο βανδαλισμός, από τους ίδιους τους θύτες και να μεταδίδεται σε όλον τον κόσμο, προκαλώντας ποικιλία συναισθημάτων - όπως αποδεικνύεται: από αποτροπιασμό μέχρι θαυμασμό. Η πίστη στην καταστροφή, τροφοδοτούμενη από την παράνοια (και το αντίστροφο) προκαλεί τερατογενέσεις.

Η Μοσούλη φαίνεται μακρινή ιστορία για την Ευρώπη του Διαφωτισμού. Είναι όμως; Οι τόποι και οι άνθρωποι που σαρώνονται από τον ISIS φιλοξένησαν και καλλιέργησαν από τους αρχαιότερους και πλουσιοτέρους πολιτισμούς. Οι βανδαλισμοί πλήττουν τη μνήμη, τη συνέχεια, δηλώνουν έμπρακτα όχι μόνο περιφρόνηση ή μίσος αλλά και μανία. Ισως γιατί το «μήνυμα» αυτού που καταστρέφουν, της γνώσης, της τέχνης, της διανόησης, είναι ανθεκτικότερο της βιντεοσκοπημένης εικόνας. Δεν καίγεται, δεν τεμαχίζεται.

Πηγή: Καθημερινή